Dis Ticaret Müstesarligindan:
Resmi Gazete tarih ve sayi: 03.04.1998-23306
Dis Ticarette Standardizasyon: 98/11
Madde 1- 06.02.1990 tarih ve 20425 sayili Resmi Gazetede yayimlanarak dis ticarette zorunlu uygulamaya konulan TS/2410 Yemeklik Mantar Standardi, Ekim 1976 yürürlükten kaldirilarak, yerine Türk Standardlari Enstitüsü tarafindan revize edilen ilisik TS/2410 Sebzeler-Yemeklik Kültür Mantari Standardi, Kasim 1997 dis ticarette zorunlu uygulamaya konulmustur.
Madde 2- Bu Teblig, Resmi Gazetede yayimindan 6 ay sonra yürürlüge girer.
Madde 3- Bu Tebligi, Basbakanlik Dis Ticaret Müstesarligi yürütür.
SEBZELER-YEMEKLK KÜLTÜR MANTARI
0-KONU, TARF, KAPSAM
Bu standard, yemeklik kültür mantarinin tarifine, siniflandirma ve ozelliklerine, numune alma ve muayeneleri ile piyasaya arz sekline dairdir.
0.2-TARFLER
0.2.1-Yemeklik Kültür Mantari
Yemeklik kültür mantari bitkiler aleminin Mycota subesinin Eumycotina alt subesine ait Basidiomycetes sinifindan, Agaricales takimindan Agaricaceae familyasinin Agaricus cinsinden kültürü yapilan, sap, sapka ve kokleri olan, genellikle beyaz, bazen de krem, kemik renginde ve cok degisik hibritleri bulunan mantar türleridir (Sekil 1)
0.2.2-Mantar Sapkasi
Yatay kesiti daire, dikey kesiti elips seklinde olan, icinde lâmeller bulunan ve mantarin besin degeri acisindan en degerli olan kismidir (Sekil 1).
0.2.3-Acik Sapkali Mantar
Mantarin üretim sirasinda yeterince havalandirilma yapilmamasi kültür odasinin sicakliginin yüksek olmasi ve hasatin geciktirilmesi gibi nedenlerle sapkanin acilarak lâmelleri gorünür hale gelmis seklidir (Sekil 2).
0.2.4-Kapali Sapkali Mantar
Uygun üretim sartlari saglanarak yetistirilen, zamaninda hasat edilen ve lâmelleri gorünmeyen mantar seklidir (Sekil 1).
0.2.5-Mantar Sapi
Silindir seklinde olup sapkayi ortama baglayan, destek gorevi yapan, besin maddelerini sapkaya tasiyan, iletim elemanlari iceren, besin degeri sapkaya gore daha düsük olan kisimdir (Sekil 1).
0.2.6-Mantar Kokü
Mantari ortü topragi ve komposta baglayan, kompostun icindeki besin maddelerinin mantar sapina tasinmasini saglayan toprak alti kismidir (Sekil 1).
0.2.7-Kompost
Kültür mantarinin yetistirilmesi icin ozel olarak hazirlanmis, cürütülmüs, mantarin istedigi belli oranlarda degisik besin maddelerini iceren fermantasyona ugradiktan sonra misellerin ekiminin yapildigi, mantarin gelisimini tamamlamaya yarayan cesitli maddelerin bir karisimidir.
0.2.8-Ortü Topragi
Kompost yüzeyine cikan miselyumlarin mantar haline donüsmesine yardimci olan, nem tutma kapasitesi yüksek ve organik madde bakimindan zengin materyaldir.
0.2.9-Misel
Ana kültürden bugday, cavdar, dari v.b materyale asilama veya sivi kültür yoluyla elde edilen ve mantar üretimi icin komposta ekilen cogaltma materyalidir. Ayrica miseller mantarin beslenmesine yardim eden ve yüksek bitkilerdeki koklerin gorevini yapan organlardir.
0.2.10-Ana Kültür
Mantar sporlarinin ya da doku parcalarinin cimlendirilmesiyle hazirlanan, mantarin istenilen gen ozelligini ihtiva eden ve misel elde etmek amaciyla cogaltilabilen hibrit materyaldir.
NOT-Mantar Hibritleri
Agaricus bitorquis hibritleri W20, W2, K26, EH4, EH5, EH6, EH8, EH10, EH11, EH12, H32, K46, K32, LM455, LM 450, R20, R21, R34, EH 20, vbdir.
Agaricus bisporus hibritleri A1, A2, U1, U3, X25, X30,A1B1, A2B2, X33, A2B1, A1B2, B344, B136, U3 -L1, B92, D649, S512, S130 vbdir.
0.2.11-Parmak zi
Mantar hasadi sirasinda dikkatsizlik nedeniyle, mantar sapkasi üzerinde parmakla ezikler meydana gelmesi olayidir. (Boyle ezik mantarlar kisa zamanda renk degistirerek kahverengi lekeli gorünüm alirlar).
0.2.12-Bozulma
Mantarin hasat ve muhafaza hatalari nedeniyle su kaybederek burusmasi, asiri nemli ortamda bulunmasindan dolayi da yumusamasi, eksimesi ve acilasmasi gibi durumlardir.
0.2.13- Hasarli Mantar
0.2.13.1-Hafif Hasarli Mantar
Mantarin sap ve sapka kisminda meydana gelen ufak parcalanma, kopma, yirtilma gibi mekanik yaralanmalardan ve yanlis toplamadan kaynaklanan parmak izlerinin gorülmesi halidir.
0.2.13.2-Agir Hasarli Mantar
Mantarin sap ve sapka kisminda büyük olcüde kopma, yirtilma, ezilme olmasi ve ayrica sapkanin saptan ayrilmasi halidir.
0.2.14-Bocek Galerileri (Kanallari)
Mantarin sap ve sapka kisminda komposttan gecen zararlilarin larva veya pulplarini barindirmak ve beslemek amaciyla actiklari kanallardir.
0.2.15-Lâmel
Sapkanin alt kisminda dis cevreden sapa dogru, radyal bir sekilde, dizilmis pembe cizgili sporlarin olustugu bolümdür (Sekil 3).
0.2.16-kizlik
ki mantarin yapisik gorünümü olup sekil bozuklugu olarak nitelendirilen durumdur.
0.2.17-Yabanci Madde
Hasat edilmis mantarin üzerinde veya icinde gozle gorülebilen tas, toprak, cop, sap, canli veya olü bocek gibi kendinden baska her türlü maddedir.
0.2.18-Yikanmis Mantar
Yemeklik mantari yabanci maddelerden temizlemek üzere, usulüne uygun sekilde orselenmeden yikanmis, kurutulmus ve soguk muhafazaya alinmis halidir.
0.3-KAPSAM
Bu standard, yemeklik kültür mantarlarini kapsar, yenilebilir oldugu halde kültürü yapilmayan mantarlarla, zehirli mantarlari kapsamaz.
1-SINIFLANDIRMA VE OZELLKLER
1.1-SINIFLANDIRMA
1.1.1-Gruplar
Yemeklik kültür mantarlari soguk isleme tâbi tutulup tutulmadigina gore:
-Sogutulmus,
-Sogutulmamis
olmak üzere iki gruptur,
1.1.2-Tipler
Mantarlar hibritlerine gore:
-Beyaz sapkali hibritler,
-Krem-kemik renkli sapkali hibritler
olmak üzere iki tipe ayrilir
1.1.3-Türler
Yemeklik kültür mantarlari :
-Kapali sapkali,
-Acik sapkali
olmak üzere iki türdür
1.1.4-Siniflar
Yemeklik kültür mantarlari kalite ozelliklerine gore:
-Ekstra,
-Sinif I,
-Sinif II
olmak üzere 3 siniftir.
1.1.5-Boylar
Yemeklik kültür mantarlari sapkanin capina ve sapin uzunluguna gore:
-Kücük,
-Orta,
-Büyük
olmak üzere 3 boya ayrilir.
1.2-OZELLKLER
1.2.1-Genel Ozellikler
Kapali sapkali mantarlarda lâmeller acilmamis, porsümemis, taze gorünümlü, hasara ve renk degisikligine ugramamis, kararmamis sap uclarindaki kokler kesilmis olmali, gozle gorünür yabanci madde ve icerisinde zararlilara ait galeriler bulunmamalidir. Acik sapkali mantarlarda ise bu ozelliklere ilâve olarak lâmeller acilmis olmalidir.
1.2.2-Grup Ozellikler
Tâze mantarlar TS 63161) ya uygun olarak hazirlanmis olmalidir.
1.2.3-Tip Ozellikleri
Hibrit mantarlar kataloglarinda belirtilen ozelliklerde olmalidir.
1.2.4-Tür Ozellikleri
Madde 0.2.3 ve Madde 0.2.4de verilen ozelliklere uygun olmalidir.
1.2.5-Sinif Ozellikleri
Yemeklik kültür mantarlarinin sinif ozellikleri Cizelge 1de verilmistir.
CZELGE 1Yemeklik Kültür Mantarlarinin Sinif Ozellikleri
|
|
Kapali sapkali mantarlar |
Acik sapkali mantarlar |
|
Ekstra |
Sapka capi 15-35 mm, sap uzunlugu en cok 20 mm, kokleri kesilmis, düzgün sekilli, renk degisimi olmayan, hasarsiz, taze, bozulmamis, usulüne uygun sekilde yikanmis olmali, icerisinde yabanci madde bulunmamalidir. |
|
|
Sinif I |
Sapka capi 36-55 mm, sap uzunlugu en cok 25 mm, bozulmamis olmali ve yabanci madde bulunmamalidir. Kisa sürede renk degisikligine meydan vermeyecek zararlardan kaynaklanan hafif hasarlar olabilir. |
Sapka en cok 65 mm capinda, sap uzunlugu en cok 25 mm, kokleri temizlenmis, hafif hasarli olabilir. Bu sinifa giren mantarlar bozulmamis kararmamis ve porsümemis, olmalidir. |
|
Sinif II |
Sapka capi 55 mmden, sap uzunlugu 30 mmden büyük, bozulmamis olmali ve ileri derecede renk bozuklugu gorülmemelidir. |
Sapka capi 65 mmden büyük, sap uzunlugu en cok 30 mm, bozulmamis, porsümemis, renk degisikligine ugramamis olmalidir. Sapkadan kopmalar olabilir |
1)Bu standard metninde atif yapilan standardlarin numaralari, yayim tarihleri, Türkce ve ngilizce isimleri kapak arkasinda verilmistir.
1.2.6-Boy Ozellikleri
Yemeklik kültür mantarlarinin türlerine gore boy ozellikleri, Cizelge 2de verilmistir.
CZELGE 2- Kültür Mantarlarinin Türlere Gore Boy Ozellikleri (mm)
|
|
Kapali sapkali mantarlar |
Acik sapkali mantarlar |
||
|
Boylar |
Sapkanin capi |
Sapin uzunlugu |
Sapkanin capi |
Sapin uzunlugu |
|
Kücük |
15-35 |
20 |
20-35 |
20 |
|
Orta |
36-55 |
25 |
36-65 |
25 |
|
Büyük |
55den büyük |
30 |
65den büyük |
30 |
1.3-TOLERANSLARI
1.3.1-Boy Toleranslari
Ayni ambalâj icinde, bir alt ve bir üst boydan veya her ikisinin karisimindan toplam olarak kütlece % 5 tolerans taninir.
Sinif Toleranslari
1.3.2.1-Ekstra
Bu sinifta bir alt sinifa giren yemeklik mantarlardan ayni ambalâj icerisinde karisma orani kütlece % 5i gecmemelidir.
1.3.2.2-Sinif I
Bu sinifta bir alt veya üst sinifa giren yemeklik mantarlardan veya her ikisinin karisimindan ayni ambalâj icerisinde karisma orani toplam olarak kütlece % 10u gecmemelidir.
1.3.2.3-Sinif II
Bu sinifta genel ozelliklere uymayan, fakat pazarlamaya ve tüketime elverisli olan yemeklik mantarlardan ayni ambalâj icerisinde karisma orani kütlece % 10u gecmemelidir.
1.3.3-Kapali Sapkali Mantarlar cin Ozel Toleranslar
Kapali sapkali yemeklik mantar ambalâji icinde hafifce acilmis mantarlarin miktari kütlece, ektrada % 10u, diger siniflarda % 20yi gecmemelidir.
1.4-OZELLK VE MUAYENE MADDE NUMARALARI
Ozellik ve muayenelerle ilgili madde numaralari Cizelge 3de verilmistir.
CZELGE 3- Ozellik Ve Muayene Madde Numaralari
|
Sira No |
Ozellik Madde No |
Ozellikler |
Muayene Madde No |
|
1 |
1.2.1 |
Genel Ozellikler |
2.2.2 |
|
2 |
1.2.2 |
Grup Ozellikleri |
2.2.2 |
|
3 |
1.2.3 |
Tip Ozellikleri |
2.2.2 |
|
4 |
1.2.4 |
Tür Ozellikleri |
2.2.2 |
|
5 |
1.2.5 |
Sinif Ozellikleri |
2.2.2 |
|
6 |
1.2.6 |
Boy Ozellikleri |
2.2.2 |
|
7 |
1.3 |
Toleranslar |
2.2.2 |
|
8 |
3.1 |
Ambalâj ve Ambalâj Malzemesi |
2.2.1 |
|
9 |
3.2 |
saretleme |
3.2 |
2-NUMUNE ALMA VE MUAYENELER
Numune partiden alinir. Grubu, tipi, türü, sinifi, boyu ve ambalâjlari ayni olan ve bir defada muayeneye sunulan yemeklik kültür mantarlari bir parti sayilir.
2.1-NUMUNE ALMA
Numune Cizelge 4de verilen partiyi olusturan dis ambalâj birimlerinin miktarina gore karsilarinda gosterilen sayida ambalâj, asagidaki sistematik metot uygulanarak ayrilir.
Partiyi olusturan birim dis ambalajlâr, birden baslayarak 1,2,3.... N seklinde numaralanir. Herhangi bir ambalâjdan baslanarak, ambalâjlar 1,2,3 ... seklinde N/n=r kadar sayilir. (N/n) bir tam sayi degilse (r) tam sayiya tamamlanir ve (r) inci ambalâj numune olarak ayrilir. Sayma ve ayirma islemi Cizelge 4e gore ayrilmasi gereken numune sayisina erisilinceye kadar sürdürülür.
Muayeneler, ayrilan bu ambalâjlarin her birinden tesadüfi olarak alinan bir ambalâj üzerinde yapilir.
Burada :
N : Parti icindeki ambalâj sayisi,
n : Numune olarak ayrilacak ambalâj sayisi,dir.
CZELGE 4- Numune Olarak Alinmak Üzere Ayrilacak Ambalâj Sayisi
|
Partideki Ambalâj Sayisi (N) |
Numune Olarak Ayrilacak Ambalâj Sayisi (n) |
|
25e kadar (25 dahil) |
2 |
|
26-90 |
3 |
|
91-150 |
5 |
|
151-250 |
8 |
|
251-500 |
12 |
|
501-1200 |
18 |
|
1201 ve daha cok |
22 |
2.2-MUAYENELER
2.2.1-Ambalâj ve Ambalâj Malzemesinin Muayenesi
Ambalâj ve ambalâj malzemesi gozle ve elle incelenerek muayene edilir. Sonuclarin Madde 3.1 ve Madde 3.2ye uygun olup olmadigina bakilir.
2.2.2-Yemeklik Kültür Mantarinin Muayenesi
Muayene, mantar, gozle ve elle incelenerek, koklanarak, tartilarak, olcülerek ve tolerans uygunluguna bakilarak yapilir. Sonuclarin Madde 1.2.1, Madde 1.2.2, Madde 1.2.3, Madde 1.2.4, Madde 1.2.5, Madde 1.2.6, Madde 1.3 ve Madde 3.2ye uygun olup olmadigina bakilir.
2.3-MUAYENE RAPORU
Muayene raporunda en az asagidaki bilgiler bulunmalidir:
-Muayenenin yapildigi yerin, muayeneyi yapanin ve/veya raporu imzalayan yetkililerin adlari, gorev ve meslekleri,
-Muayene tarihi,
-Numunenin tanitilmasi,
-Muayenede uygulanan standardlarin numaralari,
-Sonuclarin gosterilmesi,
-Muayene sonuclarini degistirebilecek faktorlerin mahzurlarini gidermek üzere alinan tedbirler,
-Uygulanan muayene metotlarinda belirtilmeyen veya zaruri gorülmeyen, fakat muayenede yer almis olan islemler,
-Standarda uygun olup olmadigi,
-Rapor tarih ve numarasi,
-Malin standarda uygun cikmasi halinde ihracatciya verilecek denetleme (kontrol) belgesinin gecerlilik süresi mantar 0-3ºCda muhafaza edilmek kaydiyla 7 gündür Mantarlarin depolama sicakligina gore dayanim süreleri Cizelge 5de verilmistir.
3-PYASAYA ARZ
Yemeklik kültür mantarlari piyasaya ambalâjli olarak arz edilir.
3.1-AMBALÂJ
Kücük ambalâjlar icin kullanilan ambalâj malzemesi, mantarin distan gorünmesini engellemeyen nitelikte tabak, kutu, poset vb. kaplarda ambalâjlanmali, her ambalâjdaki mantar kütlesi 200, 400, 500, 1000 gram olmali, büyük ambalâjlar 10 kgmi gecmemelidir. Ancak alicinin talebi üzerine kurallara uyulmak sartiyla degisik büyüklüklerde ambalâjlar yapilabilir.
Ambalâj yapiminda kullanilan her cesit malzeme, temiz, kokusuz, mantarin ozelligini bozmayan, insan sagligina zarar vermeyen ozellikte ve yeni olmali, üzerine yazilan yazida kullanilan mürekkep ve boya, etiketlerin yapistirilmasinda kullanilan yapistirici insan sagligina zararli olmamali ve yazili taraf ürünle dogrudan temas etmemelidir. Ambalâj kaplari birkac yerden delinerek mantarin kararmasi engellenmeli ve kisa sürede ambalâjlanmalidir.
3.2-SARETLEME
Kücük ve büyük ambalâjlar üzerine konulacak etikete asagidaki bilgiler okunakli olarak silinmeyecek ve bozulmayacak sekilde yazilmali veya basilmalidir.
-Firmanin ticari ünvani veya kisa adi, adresi, varsa tescilli markasi,
-Bu standardin isaret ve numarasi, (TS 2410)
-Parti numarasi,
-Üretim tarihi,
-Malin adi
-Grubu, tipi, türü, sinifi, boyu,
-Büyük ambalâjdaki kücük ambalâj sayisi ve kütleleri,
-Firmaca tavsiye edilen son kullanma tarihi veya raf omrü.
hrac mallarinda bu bilgiler yabanci dille de yazilabilir. Bunlarin disinda reklam olarak ambalâj icindekilere aykiri ve aliciyi yaniltici olmamak sarti ile baska yazi ve resimler de konulabilir.
3.3-TASIMA VE MUHAFAZA
Ambalâjli yemeklik kültür mantarlari, sicakligi 5ºCden daha yüksek veya 0ºCdan daha düsük yerlerde muhafaza edilmemeli, yagmur ve günes altinda birakilmamali, bu sartlarda yüklenip bosaltilmamalidir.
CZELGE 5- Depolama Sicakligi ve Dayanma Süreleri
|
Depolama sicakligi (Cº) |
Dayanma Süresi (gün) |
|
0-3 |
5-7 |
|
4-9 |
2-3 |
|
10-14 |
1-2 |
|
15-16 |
1 |
NOT - Bu standardda yer almayan hususlarda ozel mevzuati hükümlerine gore islem yapilir.